Asansör üreticileri orta ve yüksek binalar için oldukça verimli asansörler üretiyorlar. Bu çekiş gücü yüksek asansörler kontrol sistemleri ve donanımları ile düşük enerji tüketmekle kalmıyor, çok tasarımları ile de dikkat çekiyor. Hatta binada kullanılabilecek bir miktar elektrik üretenleri de var.
Verimlilik seviyesi en yüksek asansörlerde dikkat çeken iki noktadan biri kontrol stratejileri ve bunun için geliştirilen yazılımlar, diğeri ise donanım.
Kontrol stratejisi ile Enerji verimliliği
Enerji verimliliği yüksek sistemlerde kontrol sistemlerinin özellikeri kısaca şöyle:
- Elektromekanik röleler yerine yazılım ve mikro işlemci esaslı kontrol sistemleri
- Kabin içi sensörler ve yazılımla otomatik olarak boş ya da uyku moduna geçme; ışıkları, ventilasyonu, müziği, video ekranlarını söndürme
- Varış noktasına göre görev dağıtma kontrol yazılımları ile daha az duruş, bekleme süresi ve ihtiyaç duyulan asansör sayısında azalma
- Kişiselleştirilmiş asansör çağırma sistemlerinin görev dağılım kontrollarına entegrasyonu ve bu şekilde kabin içi kontrol ihtiyacının azaltılması.
Orta ve yüksek binalarda tipik olarak dişli ya da dişsiz çekişli asansörler kullanılır ve bu asansörlerde yüksek ya da değişken hız uygulaması mevcuttur. İmalatçıların yakında piyasaya sürdüğü enerji tüketimini azaltıcı bir gelişme de iki kabinli asansörler. İki kabin yüksekliğinde bir kabini olan bu asansörlerde bir kabin yalnızca çift, diğer kabin de yalnızca tek katlarda duruyor. Bu asansörlerde duruş sayısı ve asansör sayısı azaldığı için kullanılan görev dağılım kontrolları ile binanın toplam elektrik ihtiyacı düşürülebiliyor.
Yeni asansör kontrol yazılımları, asansör operasyonlarını yönetenlere de pek çok araç sunuyor. Bunların arasında gidilen kat sayısı, yüklü ya da boş olduğu zamanlar, trafiğin en yoğun olduğu zamanlar, vs var. Bu verilere göre kontrol stratejileri kurulabiliyor ve uygun donanımlar seçilebiliyor.
Enerji verimliliği yüksek donanım
Rejeneratif sürücüler, enerji verimliliği yüksek asansör teknolojisi ile ilgili önemli bir diğer gelişme. Ortaya koydukları ısıyı atmak yerine geri dönüştürüyorlar.
Otis’in ReGen sürücülerindeki sabit magenet sürücüler çift yönlü enerji akışı sağlayabiliyor. Magnatek’ten Donald Vollrath ise Asansör Dünyası Sürekli Eğitim Programı’nda “Rejeneratif Asansör Dürücüleri: Ne, Nasıl ve Neden” başlığı altında bu sürücülerin çalışmalarını anlatıyor. Motora güç geldiğinde şaft ve asansör makarası üzerinde bir kaldırma torku oluşur ve kabini kaldırır. Kabin aşağı doğru hareket ettiğinde, motor, bir jeneratör olarak çalışır ve mekanik gücü elektrik güce dönüştürür. Bu şekilde elde edilen akım, binanın elektrik ağına, başka bir yerde kullanılmak üzere gönderilir.
Kabin yukarıya doğru hafif yükle ve aşağı ağır yükle hareket ettiğinde, sistem kullandığından daha fazla güç üretir. Zaman içinde asansörün farklı şekillerdeki hareketinden elde edilen ufak miktarlardaki güç toplandığında önemli tasarruflar ortaya çıkar. Rejeneratif olmayanlara göre daha az enerji tüketirler ve binadaki fazla ısı miktarının azalmasını sağlarlar.
Enerji verimliliği en yüksek asansör tipleri makina odasız olanlardır. Normalde asansör yuvasının üst kısmında bir bölmeye motor ve diğer ekipman yerleştirilir buraya da makina odası denirdi. Üreticiler motorları ve diğer ekipmanı yeniden tasarlayarak asansör yoluna sığmalarını sağladılar. Bu şekilde yer tasarrufu olduğu gibi makina odası yapılması ve buraya enerji sağlanmasına da gerek kalmadı. Bu yeni tasarım asansör motorları, büyüklerine göre ciddi miktarda az enerji tüketirken daha da az ısı ortaya çıkarıyor.
Otis, son ürünü Gen 2 MRL (makina odasız) asansöründe ilave enerji tasarrufu imkanları sunuyor. Kontrol ünitesini de küçültüp, asansör yoluna yerleştirmişler. Bu şekilde ayrı bir kontrol odasına da gerek kalmamış.
Üreticiler şimdi diğer sistemlerdeki enerji kullanımını iyileştirmek üzerinde duruyorlar. Bu diğer sistemler arasında kabin ışıklandırması fanlar, kapılar, frenler ve asansör kontrol sistemi var. Kabin panellerinde, tepe aydınlatmada ve kat indikatör ışıklarında verimliliği yüksek LED ışıklandırma kullanıyorlar. Bekleme konumuna geçen ya da kullanılmadığında gücü kesilirse kısa sürede tekrar çalışmaya başlayabilen kapı sürücü motorları kullanıyorlar. Bu motorlar aynı zamanda, kapı açma ve kapama sürelerinin değiştirilmesine imkan veriyor. Bu motorların enerji kullanımı da asansörün kontrol stratejisinde hesaba katılan faktörlerden biri.
Debbie Sniderman, CEO, VI Ventures LLC.
Adaptasyon: http://www.asme.org/kb/news---articles/articles/elevators/energy-efficient-elevator-technologies